Koncepti i “Dhjetë fiseve të humbura të Izraelit” e ka origjinën nga pushtimi i Mbretërisë Veriore të Izraelit nga Perandoria Asiriane në shekullin e 8-të para Krishtit. Sipas mitit, këto dhjetë fise u zhdukën pas disfatës së tyre, por dëshmitë historike sugjerojnë se ata kurrë nuk humbën vërtet. Realiteti është se fiset u absorbuan kryesisht në Perandorinë Asiriane përmes dëbimit dhe asimilimit, megjithëse disa e ruajtën identitetin e tyre për një kohë.
Perandoria Asiriane, nën sundimtarët si Tiglath-Pileser III, u zgjerua në mënyrë agresive gjatë kësaj periudhe dhe Izraeli, i thyer politikisht dhe i dobët ushtarakisht, ishte një nga objektivat e saj. Izraeli kishte një histori të gjatë paqëndrueshmërie, me mbretërit e tij që shpesh merreshin me beteja të brendshme dhe kërcënime të jashtme. Mbretëria ishte veçanërisht e pambrojtur sepse ishte mes perandorive më të mëdha si Egjipti dhe Asiria, dhe i mungonte forca për të shmangur pushtuesit e fuqishëm.
Mbreti Menahem i Izraelit ishte një nga të parët që u përball me fuqinë në rritje të Asirisë. Në një përpjekje për të shmangur shkatërrimin, ai i dha një haraç të madh Tiglath-Pileserit, duke e bërë në thelb Izraelin një shtet vasal të perandorisë. Megjithatë, ky dorëzim nuk zgjati shumë. Pas vdekjes së Menahemit, paqëndrueshmëria politike e Izraelit vazhdoi dhe udhëheqësit si mbreti Pekah u përpoqën t’i rezistonin dominimit asirian duke krijuar aleanca me fuqi të tjera rajonale si Siria. Këto përpjekje ftuan vetëm agresion të mëtejshëm nga Asiria.
Nën Tiglath-Pileserin, Asiria ndërmori disa fushata kundër Izraelit. Tokat e Neftalit u pushtuan dhe një pjesë e madhe e popullsisë u internua. Dëbimi ishte një praktikë e zakonshme asiriane, që synonte thyerjen e shpirtit të popujve të pushtuar dhe parandalimin e rebelimit. Shumë izraelitë u dërguan në rajone të largëta brenda Perandorisë Asiriane, ku u integruan në popullsinë vendase. Megjithatë, ndryshe nga shumica e njerëzve të pushtuar, disa ushtarë izraelitë u futën në ushtrinë asiriane si njësi ndihmëse dhe identiteti i tyre i veçantë si izraelitë vazhdoi për njëfarë kohe.
Rënia e kryeqytetit të Izraelit, Samaria, ishte pika e kthesës. Pas një rrethimi të zgjatur, qyteti u pushtua gjatë mbretërimit të mbretit Hoshea. I rrethuar fillimisht nga Shalmaneseri V, ishte pasardhësi i tij, Sargoni II, ai që përfundoi pushtimin. Rënia e Samarisë shënoi fundin zyrtar të Mbretërisë Veriore të Izraelit dhe pasoi një raund tjetër dëbimesh. Shumë izraelitë u shpërndanë në të gjithë Perandorinë Asiriane dhe me kalimin e kohës, identiteti i tyre i veçantë kulturor dhe fetar u zbeh ndërsa u integruan në shoqëritë përreth tyre.
Pavarësisht dëbimeve, izraelitët nuk humbën plotësisht. Disa nga ata që ishin të mërguar i ruajtën traditat e tyre për ca kohë, veçanërisht ata që ishin në ushtrinë asiriane. Megjithatë, me kalimin e kohës, ideja e “Fiseve të Humbura” u bë më shumë mit sesa realitet, pasi pasardhësit e tyre gradualisht u asimiluan në popullsinë më të gjerë asiriane. Kështu, legjenda e fiseve të humbura i ka rrënjët më shumë në asimilimin historik dhe integrimin kulturor sesa në zhdukjen e tyre fjalë për fjalë.
Si përfundim, ndërsa Mbretëria Veriore e Izraelit ra në duart e Asirisë dhe njerëzit e saj u shpërndanë, ata kurrë nuk humbën vërtet. Në vend të kësaj, ata u bënë pjesë e Perandorisë së madhe Asiriane, duke kontribuuar në ushtrinë dhe shoqërinë e saj përpara se të përziheshin përfundimisht në popullsinë më të madhe. Miti i fiseve të humbura vazhdon, por historia përshkruan një pamje të ndryshme të fatit të tyre. / Ancient origins – Syri.net
