Sëmundjet kardiovaskulare (SKV) janë shkaku kryesor i vdekjes dhe paaftësisë në të gjithë Bashkimin Evropian, duke shkaktuar rreth 1.7 milion vdekje çdo vit dhe duke prekur 62 milionë njerëz, sipas Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD).
Sëmundja kardiovaskulare i referohet gjendjeve që prekin zemrën dhe enët e gjakut, të tilla si ataku në zemër, goditja në tru dhe pamjaftueshmëria e zemrës.
Gjatë 50 viteve të fundit, jetëgjatësia është rritur ndjeshëm në vendet evropiane, kryesisht për shkak të përparimeve në parandalimin dhe trajtimin e SKV-ve dhe faktorëve të tyre të rrezikut, por këto gjendje janë ende shkaku kryesor i vdekjes.
Në shumicën e vendeve të Bashkimit Evropian, shkalla e vdekshmërisë nga sëmundjet e qarkullimit të gjakut është rreth 26-60 për qind më e lartë tek meshkujt sesa tek femrat.
Sëmundjet kardiovaskulare (SKV) mund të shkaktohen nga faktorë të shumtë, të cilët zakonisht klasifikohen si të pandryshueshëm dhe të modifikueshëm.
Faktorët e rrezikut të pandryshueshëm – siç janë seksi, mosha, historia familjare dhe etnia ose raca – janë ato karakteristika individuale të lindura që mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të një gjendjeje kardiovaskulare. Faktorët e rrezikut të modifikueshëm përfshijnë faktorët klinikë, metabolikë, të stilit të jetës, të sjelljes dhe të mjedisit.
Globalisht, 83 përqind e të gjitha vdekjeve për shkak të SKV-ve në vitin 2021 i atribuoheshin faktorëve të modifikueshëm të rrezikut, ndërsa në BE kjo shifër ra në 76 përqind.
Faktorët e rrezikut metabolik janë grupi mbizotërues, duke përbërë rreth 70 përqind të vdekjeve nga SKV-të në nivel global dhe 68 përqind në BE. Këtu përfshihen hipertensioni, sheqeri i lartë në gjak dhe kolesteroli.
Rreziqet e sjelljes, të tilla si pirja e duhanit, dieta e pashëndetshme dhe përdorimi i dëmshëm i alkoolit, janë grupi i dytë më i madh, duke përbërë rreth 42 përqind të vdekjeve nga SKV-të në nivel global dhe 37 përqind në BE.
Përtej vdekjeve, sëmundjet kardiovaskulare ndikojnë edhe në cilësinë e jetës së njerëzve.
Të dhënat treguan se, në të gjitha dimensionet e matura – mirëqenie, funksionim social, shëndet fizik dhe shëndet mendor – njerëzit me SKV raportojnë rezultate dukshëm më të këqija sesa ata që nuk kanë.
Njerëzit që kanë përjetuar ose po përjetojnë sëmundje kardiovaskulare shpesh janë të kufizuar fizikisht pasi vuajnë nga lodhja dhe gulçimi, gjë që kufizon lëvizshmërinë e tyre.
Ata gjithashtu vuajnë nga nivele më të larta ankthi dhe frike nga ngjarjet e përsëritura kardiake, si dhe nga sfida në përshtatjen me ndryshimet e stilit të jetës dhe regjimet afatgjata të medikamenteve.
Dallimet në të gjithë Evropën
Raporti i OECD-së tregon se, ndërsa sëmundjet kardiovaskulare janë një barrë në të gjithë Evropën, jo çdo vend vuan në të njëjtën shkallë.
Midis viteve 2012 dhe 2022, vdekshmëria nga sëmundjet e qarkullimit të gjakut ra në çdo shtet anëtar të BE-së, me një rënie mesatare prej 20 përqind tek burrat dhe 22 përqind tek gratë.
Vende si Franca, Danimarka dhe Spanja raportuan norma nën 220 vdekje për 100,000 banorë në vitin 2022, ndërsa Bullgaria, Rumania dhe Letonia tejkaluan 800 vdekje për 100,000 banorë.
Raporti tregon se vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore kanë një prevalencë më të lartë të faktorëve të rrezikut të modifikueshëm, siç janë pirja e duhanit, mbipesha, konsumi i dëmshëm i alkoolit dhe mungesa e aktivitetit fizik.
Shkalla e obezitetit varion nga 7 përqind në Itali në mbi 20 përqind në vende si Lituania, Finlanda, Estonia, Hungaria, Letonia dhe Malta.
Në vitin 2023, normat e përditshme të pirjes së duhanit varionin nga 23 përqind ose më shumë në vende si Bullgaria, Greqia, Hungaria dhe Franca në nën 12 përqind në Danimarkë, Finlandë dhe Suedi.
Konsumi i frutave ishte më i ulët në Bullgari, Letoni, Lituani dhe Rumani.
Çmimi i lartë i sëmundjeve kardiovaskulare
Raporti tregon se sëmundjet kardiovaskulare nuk kanë vetëm një ndikim të rëndë në shëndetin e njerëzve, por prej kohësh kanë qenë një kontribues i madh në shpenzimet e kujdesit shëndetësor dhe humbjet ekonomike në Bashkimin Evropian – OECD e përshkroi atë si “jo vetëm një krizë shëndetësore, por edhe një sfidë të madhe shoqërore dhe ekonomike”.
Analiza më e fundit vlerësoi barrën totale ekonomike të SKV-ve në BE në 282 miliardë euro në vit, që arrin në afërsisht 2 përqind të produktit të brendshëm bruto të rajonit – një rritje nga 169 miliardë euro në vitin 2003.
Kjo rritje është nxitur jo vetëm nga shpenzimet direkte të kujdesit shëndetësor, por edhe nga humbjet në rritje të produktivitetit dhe nevojat informale të kujdesit, duke nënvizuar urgjencën e parandalimit efektiv dhe strategjive të menaxhimit afatgjatë, sipas OECD-së.
Si po e trajton BE-ja këtë çështje?
Komisioni Evropian do të prezantojë nesër planin e parë në të gjithë BE-në për të trajtuar sëmundjet kardiovaskulare.
I ashtuquajturi “Plani për Zemra të Sigurta” synon të ofrojë një kuadër gjithëpërfshirës politikash për të mbështetur shtetet anëtare dhe palët e interesuara në përmirësimin e shëndetit kardiovaskular – të cilin OECD e rekomandon në raport.
“Ekziston një nevojë e theksuar për veprime më të forta dhe të koordinuara në të gjithë BE-në për të adresuar përhapjen në rritje të sëmundjeve kardiovaskulare për shkak të faktorëve si plakja e popullsisë”, thuhet në botim.
