Ligjet e lëvizjes së Isak Njutonit, të paraqitura për herë të parë në Principia në vitin 1687, kanë formësuar kuptimin tonë për botën fizike. Megjithatë, një interpretim i ri nga filozofi i Virginia Tech, Daniel Hoek, sugjeron se mund të kemi keqkuptuar formulimin e ligjit të parë të Njutonit për shekuj me radhë.
Teksti origjinal latin i Njutonit përmbante fjalën “quatenus”, që do të thotë “deri tani”, por u përkthye gabimisht si “përveç nëse” në një version anglisht të vitit 1729. Ky gabim në dukje i vogël ka çuar në një interpretim të pranuar gjerësisht: se një trup që nuk lëviz do të rrijë në këtë gjendje derisa mbi të të veprojë një forcë e pabaraspeshuar.
Hoek argumenton se përkthimi i saktë zbulon një nuancë delikate, por vendimtare. Në vend që të nënkuptohet se objektet ndryshojnë lëvizjen vetëm kur një forcë e jashtme i ndërpret ato, ligji duhet të kuptohet se do të thotë se “çdo ndryshim në lëvizje”, pa marrë parasysh sa i vogël, është rezultat i forcave të jashtme. Ky interpretim përputhet më mirë me realitetin se forcat e jashtme, si graviteti dhe fërkimi, janë gjithmonë të pranishme.
Riinterpretimi sqaron se Ligji i Parë i Njutonit nuk ka të bëjë me trupat e idealizuar që lëvizin pa ndërhyrje, por më tepër se si të gjitha ndryshimet në lëvizje, madje edhe në objektet përshpejtuese ose ngadalësuese, vijnë nga forcat. Vetë Njutoni dha shembuj konkretë, si p.sh. ngadalësimi i një maje rrotulluese për shkak të rezistencës së ajrit, për të ilustruar këtë pikë.
Megjithëse korrigjimi i Hoekut, i botuar në “Philosophy of Science”, nuk do t’i ndryshojë ekuacionet e fizikës, ai rikthen kuptimin origjinal të Njutonit. Sipas Hoekut, qëllimi i ligjit është të konkludojë praninë e forcave, duke përforcuar idenë revolucionare të Njutonit se të njëjtat parime qeverisin gjithçka, nga maja rrotulluese deri te planetët që rrotullohen në hapësirë.
Ky kuptim i nuancuar na lidh më thellë me vizionin e Njutonit: çdo lëvizje në kozmos, nga galaktikat rrotulluese te atomet vibruese, ndjek të njëjtat parime universale. / Science Alert – Syri.net
