Betelgez, një nga yjet më të shndritshëm në qiellin tonë, ka filluar të sillet shumë çuditërisht vitet e fundit.
Supergjigandi i kuq, i vendosur në yjësinë Orion, u zbeh papritur në vitin 2019, duke bërë që disa astronomë të pyesin nëse do të shpërthente.
Tani Betelgez ka përgatitur një tjetër surprizë interesante për ne. Shkencëtarët parashikojnë se më 12 dhjetor do të zhduket nga qielli ynë i natës për një kohë të shkurtër. Por jo për shkak të një shpërthimi apo ndonjë ngjarje të ngjashme kataklizmike. Përgjegjës për zhdukjen e tij do të jetë asteroidi 319 Leona, i cili do të kalojë përpara gjigantit të kuq dhe do të na bllokojë pamjen e yllit.
Betelgez është një nga yjet më të mëdhenj që njohim, rrezja e tij është e barabartë me distancën e Marsit nga Dielli ose ndoshta edhe nga Jupiteri. Një gjigant i kuq si Betelgez jeton shpejt dhe vdes i ri sepse përdor karburantin e tij të hidrogjenit në më pak se 10 milionë vjet. Në fund, ai shpërthen në një supernova – një shpërthim jashtëzakonisht i fuqishëm.
Çfarë do të ndodhte nëse do të shpërthente?
Në rast se do të shpërthejë në një supernova, Betelgez mund të shkëlqejë në qiellin tonë për disa javë apo muaj, dhe ndoshta edhe të errësojë shkëlqimin e Hënës. Fatkeqësisht, ndoshta nuk do të jemi dëshmitarë të një ngjarjeje të tillë hapësinore. Edhe pse Betelgez është në prag të vdekjes, ndoshta do të na duhet të presim edhe 100.000 vjet të tjerë për spektaklin e supernovës.
Asteroidet gjithashtu kalojnë shpesh përpara yjeve të ndryshëm, por zakonisht janë aq të mëdhenj sa bllokojnë plotësisht dritën e tij. Nuk do të jetë kështu me 319 Leon, i cili do ta “mbulojë” aq shumë Betelgez, saqë, nëse e vëzhgojmë të gjithë shfaqjen përmes një teleskopi të fuqishëm, do të mund të shohim një lloj eklipsi apo “unazë zjarri”.
Asteroidi do të bllokojë pjesën më të madhe të dritës së supergjigantit të kuq, por një pjesë e shkëlqimit të tij do të mbetet, duke i lejuar shkencëtarët në observatorë të vëzhgojnë disa nga tiparet më të errëta të yllit dhe të analizojnë se si gazi i nxehtë lëviz rreth Betelgez-it që po vdes.
“Kjo mund të shpjegojë fizikën pas supergjigantëve të kuq dhe se si ata nxjerrin erën e tyre yjore,” tha astrofizikani Miguel Montarges nga Observatori i Parisit për Business Insider, duke shtuar se materiali nga ylli mund të prodhojë një sistem të ri diellor.
Vëzhgimi i eklipsit të yllit
Në rast se dëshironi të vëzhgoni këtë ngjarje të rrallë, ka lajme të mira dhe të këqija. E keqja është se eklipsi i yllit do të jetë i dukshëm vetëm nga një rrip i ngushtë rreth 60 kilometra i gjerë që kalon nëpër Evropën Jugore; përmes Greqisë, Italisë jugore, Spanjës jugore dhe Portugalisë. Këtu mund të shihni se nga cilat pozicione mund të shihni “zhdukjen” jetëshkurtër të Betelgez.
Nëse jeni në një zonë të favorshme për të vëzhguar eklipsin, duhet theksuar se teleskopët nuk do të mund të shohin “unazën e zjarrit” të famshëm, por vetëm errësimin e yllit. Për të vëzhguar “unazën e zjarrit” nevojitet një teleskop jashtëzakonisht i fuqishëm.
Lajmi i mirë është se nuk duhet të dekurajohemi nga vendndodhja e “keqe” dhe se ky spektakël hapësinor do të mund të ndiqet drejtpërdrejt, përmes projektit “The Virtual Telescope”. Personat e apasionuar mund ta shijojnë këtë skenë të pazakontë nga shtëpia. Ata thjesht duhet të zgjohen shumë herët në mëngjes më 12 dhjetor dhe ta shikojnë ngjarjen online në këtë link në orën 2 të mëngjesit.
