Kemi dy lloje gudulisjesh. Knismesisi është një lloj gudulisjeje e butë dhe e lehtë, si për shembull kur një insekt zvarritet nëpër lëkurën tuaj, ose kur dikush ju cek me një pendë. Por këtu po flasim për llojin tjetër. Quhet gargalesis dhe është gudulisja e plotë e brinjëve ose e sqetullave që ju bën të qeshni me zë të lartë, të tundeni e të përpëliteni.
Ndaloni dhe mendoni për këtë për një minutë dhe do të vini re diçka shumë të çuditshme për gudulisjen. Kur ju gudulisin, qeshni, ndonjëherë shumë. Kjo është një shenjë lumturie dhe gëzimi, apo jo? Por ju gjithashtu përpëliteni dhe përpiqeni të largoheni nga gudulisësi. Madje mund t’i shtyni ose t’i luteni që të ndalojë, edhe pse ju shpërtheni në spazma të qeshurash dhe britmash. A është kjo kënaqësi apo jo?
Sigurisht, ne qeshim kur na gudulisin, por është shumë ndryshe nga lloji i të qeshurit që vjen pas dëgjimit të një shakaje ose shikimit të një meme qesharake, shpjegon Alicia Walf, një neuroshkencëtare në Institutin Politeknik Rensselaer. Ato përvoja përpunohen në lobin frontal, ku përpunohet kujtesa dhe mendimi abstrakt.
Ndjesia e gudulisjes, megjithatë, përpunohet në sistemin limbik, pjesa e trurit e përfshirë në emocione. Këto emocione mund të jenë ose negative ose pozitive, shpjegon Walf, por ato janë shumë themelore. Sistemi limbik është pjesa më e vjetër e trurit, vendi i përgjigjes “lufto ose largohu”.
Pse gudulisemi?
Edhe pse shkencëtarët e dinë se çfarë ndodh në tru kur na gudulisin, është ende një mister pse ne e kemi këtë reagim. Një nga teoritë më të zakonshme është se gudulisja është një formë e lidhjes shoqërore. Walf thekson se, në përgjithësi, ne nuk na pëlqen të gudulisemi nga të huajt.
Gudulisja mund të luajë gjithashtu një rol zhvillimor. Foshnjat dhe fëmijët janë më gudulisëse se të rriturit dhe të rriturit duket se duan të gudulisen. Kur foshnjat lindin, sistemet e tyre shqisore duhet të trajnohen, thotë Walf. Duke gudulisur të vegjlit tanë, ne mund të ndihmojmë në trajnimin e sistemeve të tyre nervore për të dalluar ndjesitë që janë të sigurta dhe ato që mund të bëhen të dëmshme.
Kjo mund të shpjegojë pse ne gudulisemi më shumë rreth brinjëve, zona pranë organeve tona më të cenueshme.
“Është mirë ta stërvitësh atë zonë të trupit për të ditur se “Kjo prekje është mirë,” thotë ajo, “por kur shkon në një nivel tjetër, nuk është mirë”.
Pra, reagimi ynë mund të jetë një mënyrë miqësore për të eksploruar dhe vendosur kufijtë tanë. Më gudulis pak dhe do argëtohemi, por mos e ekzagjero. Nëse jam fëmijë, mund të filloj të qaj. Nëse jam i rritur, mund të të godas me shuplakë.
Robert Provine, një psikolog që ka studiuar të qeshurën, dikur argumentoi se e qeshura që vjen si përgjigje ndaj gudulisjes mund të jetë një lloj komunikimi paraverbal midis foshnjave dhe prindërve të tyre. Gudulisja mund të ndihmojë gjithashtu një foshnjë të mësojë gradualisht të dallojë veten nga tjetri, unë nga mamaja.
Walf, i specializuar në studimin e stresit, thekson se gudulisja është situative.
“I njëjti lloj prekjeje mund të përpunohet krejtësisht ndryshe nga truri në varësi të situatës,” shpjegon ajo.
Nëse jeni në humor të keq ose të stresuar, një gudulisje miqësore mund të mos shkaktojë fare të qeshura. Mund të jetë thjesht irrituese.
Pse nuk mund ta gudulisim veten?
Ne reagojmë, shpesh në mënyrë të tepruar, ndaj gudulisjes nga të tjerët, por shumica e njerëzve nuk mund ta gudulisin veten. Kjo është pjesërisht sepse vetëgudulisjes i mungon elementi i befasisë, sipas disa kërkimeve. (Provoni t’i kërkoni dikujt t’ju gudulisë e të shihni se si funksionon.) Por ka pak më shumë se kaq.
Gudulisja dërgon një mesazh nga trupi në tru. Por ka gjithashtu një shteg zbritës që mund të shuajë ndjesinë, shpjegon Walf, për shembull kur jemi në humor të keq ose nuk jemi të kënaqur me personin që po bën gudulisjen. Por ne gjithmonë e dimë kur prekim veten.
“Ne kemi harta vërtet të forta trupore, kështu që kontrollojmë ndjesinë dhe heshtim disa nga rrugët e gudulisjes,” shpjegon ajo.
Të mos qenit në gjendje të gudulisësh veten mbështet gjithashtu idenë se gudulisja është një mënyrë që foshnjat mësojnë të dallojnë veten nga të tjerët. Pasi t’ia kemi arritur kësaj, nuk mund ta gudulisim veten.
