Gjendje të ndryshme të shëndetit mendor mund të kenë shumë më tepër të përbashkëta në një nivel biologjik sesa besonin dikur shkencëtarët, sipas një studimi të ri të madh gjenetik.
Studiues nga Universiteti i Kolorados Boulder dhe Mass General Brigham në Shtetet e Bashkuara thanë se gjetjet e këtij studimi mund të përmirësojnë përfundimisht mënyrën se si diagnostikohen dhe trajtohen gjendjet e shëndetit mendor, veçanërisht për njerëzit që jetojnë me më shumë se një diagnozë.
Studimi analizoi ADN-në e më shumë se gjashtë milionë njerëzve, përfshirë mbi një milion njerëz të diagnostikuar me të paktën një gjendje të shëndetit mendor. Më shumë se një miliard njerëz jetojnë me probleme të shëndetit mendor, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
“Tani për tani, ne diagnostikojmë çrregullime psikiatrike bazuar në atë që shohim në dhomë, dhe shumë njerëz do të diagnostikohen me çrregullime të shumëfishta. Kjo mund të jetë e vështirë për t’u trajtuar dhe dekurajuese për pacientët”, tha Andrew Grotzinger, profesor asistent i psikologjisë dhe neuroshkencës në Universitetin e Kolorados Boulder dhe autor korrespondues i studimit.
Ekipi studioi 14 çrregullime psikiatrike dhe zbuloi se shumica e ndryshimeve gjenetike midis njerëzve me dhe pa këto gjendje, mund të shpjegoheshin vetëm nga pesë modele të gjera gjenetike. Këto modele ishin të lidhura me 238 variante gjenetike që ndikojnë në mënyrën se si zhvillohet dhe funksionon truri. Bazuar në këto karakteristika të përbashkëta gjenetike, studiuesit i grupuan gjendjet në pesë kategori.
Një grup përfshinte çrregullime me tipare kompulsive, të tilla si anoreksia nervore, çrregullimi i Tourette-it dhe çrregullimi obsesiv-kompulsiv.
Një tjetër përfshinte gjendje të brendshme si depresioni, ankthi dhe çrregullimi i stresit post-traumatik. Një grup i tretë u përqendrua në çrregullimet e përdorimit të substancave, ndërsa një i katërt përfshinte gjendje neuro-zhvillimore si autizmi dhe çrregullimi i hiperaktivitetit të mungesës së vëmendjes.
Çrregullimi bipolar dhe skizofrenia formuan një grup të pestë. Studimi zbuloi se rreth 70 përqind e sinjalit gjenetik e lidhur me skizofreninë, ishte i lidhur edhe me çrregullimin bipolar.
Këto dy gjendje tradicionalisht janë parë si shumë të ndryshme, dhe klinicistët rrallë i diagnostikojnë të dyja tek i njëjti person.
“Gjenetikisht, pamë se ato janë më shumë të ngjashme sesa unike”, tha Grotzinger.
Çfarë mund të nënkuptojë kjo për pacientët
Rezultatet, të botuara në revistën Nature, sfidojnë idenë, prej kohësh të përhapur, se gjendjet e shëndetit mendor janë kryesisht sëmundje të ndara. Në vend të kësaj, studimi sugjeron se shumë prej tyre nxiten nga procese të përbashkëta biologjike.
Megjithatë, studiuesit thonë se është shumë herët për të ndryshuar mënyrën se si diagnostikohen gjendjet.
Ekipi i hulumtimit shpreson se gjetjet do të shërbejnë si bazë për përditësimet e ardhshme të Manualit Diagnostikues dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore, manuali i përdorur në të gjithë botën nga profesionistët e shëndetit mendor.
“Ky punim ofron provat më të mira deri më tani se mund të ketë gjëra që aktualisht po u japim emra të ndryshëm, të cilat në të vërtetë drejtohen nga të njëjtat procese biologjike”, tha Grotzinger.
“Duke identifikuar atë që është e përbashkët për këto çrregullime, shpresojmë të dalim me strategji për t’i targetuar ato në një mënyrë të ndryshme, që nuk kërkon katër pilula të ndara ose katër ndërhyrje të ndara psikoterapie”, shtoi ai.
Studimi nxori në pah gjithashtu shtigje specifike biologjike, të lidhura me grupe të ndryshme gjendjesh. Për shembull, gjenet që ndikojnë në neuronet ngacmuese, të cilat ndihmojnë në transmetimin e sinjaleve në tru, ishin më aktive tek njerëzit me çrregullim bipolar dhe skizofreni.
Në kushte të tilla si depresioni dhe ankthi, variantet gjenetike të lidhura me oligodendrocitet ishin më të zakonshme. Këto qeliza të specializuara ndihmojnë në ruajtjen dhe mbrojtjen e lidhjeve të trurit.
Disa faktorë gjenetikë të përbashkët duket se ndikojnë në zhvillimin e trurit shumë herët, madje edhe para lindjes, ndërsa të tjerë mund të luajnë një rol më të madh më vonë në jetën e të rriturve.
Kjo mund të ndihmojë në shpjegimin pse gjendjet e shëndetit mendor shpesh mbivendosen.
Një rishikim i vitit 2018 zbuloi se më shumë se gjysma e njerëzve të diagnostikuar me një çrregullim psikiatrik më vonë marrin të paktën një diagnozë tjetër, dhe rreth 41 përqind plotësojnë kriteret për katër ose më shumë gjatë jetës së tyre./ Euronews.
