Shkatërrimi i vazhdueshëm i natyrës në të gjithë planetin nga mesi i këtij shekulli do të rezultojë në goditje të mëdha në furnizimin me ushqim dhe ujë të pijshëm, zhdukjen e specieve unike dhe humbjen e peizazheve që janë thelbësore për kulturën dhe kohën e lirë njerëzore, paralajmërojnë shkencëtarët.
Nëse njerëzimi nuk arrin të përmbushë angazhimet e tij për të trajtuar pesë shtytësit kryesorë të humbjes së natyrës, sistemet kritike natyrore mund të shemben deri në vitin 2050, ashtu siç parashikohet të arrijë kulmin e popullsisë njerëzore, transmeton Telegrafi.
Guardian kontaktoi shkencëtarët kryesorë, udhëheqësit indigjenë dhe ambientalistët në mbarë botën, dhe i pyeti se çfarë mendonin për pasojat e mosveprimit në humbjen e biodiversitetit nga mesi i këtij shekulli.
Pavarësisht miliona specieve bimore dhe shtazore që përballen me kërcënimin e zhdukjes, si dhe zjarreve në pyje, përmbytjeve dhe kushteve ekstreme të motit të përkeqësuara nga kriza klimatike, ruajtja e natyrës po bëhet gjithnjë e më shumë pjesë e luftërave kulturore që janë ndezur në shumë vende dhe kanë nxitur kundërshtimin ndaj shumë politikave të mbrojtjes së mjedisit.
Shkatërrim i pafund i ekosistemit
Dështimi për të marrë masa nga mesi i shekullit mund të rezultojë në zhdukje, përhapje të shpejtë të specieve pushtuese (që shpesh sjellin sëmundje të reja), ndotje plastike në shkallë të gjerë, rënie të ‘popullsisë’ së peshqve dhe zhdukje të pyjeve, paralajmërojnë ekspertët nga të gjithë kontinentet. Më shumë se një e katërta e të gjitha specieve bimore dhe shtazore të vlerësuara në thellësi për ruajtje janë në rrezik zhdukjeje, sipas Listës së Kuqe të IUCN.
“Më mbush me dhimbje të shikoj shkatërrimin e pafund të ekosistemeve natyrore në atdheun tim Brazil. Nga pyjet tropikale të Amazonës dhe Atlantikut deri te shkurret Serada, pemët që janë shtëpia e insekteve dhe orkideve të panumërta, tokat e mbushura me kërpudha dhe mikroorganizma dhe toka e banuar nga jaguarët dhe tukanët për mijëvjeçarë po zhduken me shpejtësi. Drejtuesit e humbjes së biodiversitetit janë realë dhe kushdo mund t’i shohë ato. Shkenca ofron zgjidhje të fuqishme, por koha po mbaron”, tha Alexandre Antonelli, drejtor dhkencor në Kopshtin Botanik Mbretëror, Kew, Londër.
Për të kundërshtuar humbjen e mundshme, kërkimet tregojnë se njerëzimi duhet të punojë për të rivendosur natyrën në të gjithë planetin, të adoptojë praktika bujqësore më miqësore me mjedisin, të reduktojë konsumin e mishit, të ndalojë përhapjen e specieve pushtuese dhe të reduktojë në mënyrë dramatike përdorimin e karburanteve fosile.
Në samitin e biodiversitetit COP15 dhjetorin e kaluar, qeveritë ranë dakord për 23 objektiva, duke përfshirë rivendosjen e 30 për qind të ekosistemeve tokësore, ujore, bregdetare dhe detare të degraduara të planetit. Deri më tani, qeveritë nuk kanë arritur të përmbushin asnjë nga objektivat e tyre të vetë-imponuara për humbjen e natyrës dhe ekspertët thonë se kjo duhet të ndryshojë urgjentisht.
Sandra Mirna Dijaz, një biologe argjentinase e cila bashkëkryesoi Vlerësimin e Gjendjes së Planetit 2019 të Programit të Mjedisit të OKB-së, tha se “gjatë 50 viteve të fundit, nxitësi më i rëndësishëm i humbjes së biodiversitetit ka qenë ndryshimi i përdorimit të tokës”.
“Nëse këto tendenca vazhdojnë në dekadat e ardhshme, shëndeti i tokës ka të ngjarë të përkeqësohet më tej për shkak të erozionit nga kulturat intensive vjetore dhe biocideve ndotëse dhe kripëzimit. Përmasat e natyrës në kontakt të drejtpërdrejtë me opinionin e gjerë do të vazhdojnë të ulen”, tha ajo.
Pyjet e pastruara
Studiuesit vlerësojnë se në 10,000 vitet e fundit, njerëzimi ka pastruar rreth një të tretën e të gjithë pyjeve për të krijuar tokë bujqësore, duke shkatërruar ekosistemet kryesore si pyjet tropikale të shiut, të cilat janë ndër më të ndryshmet në planet.
Por ekspertët paralajmërojnë se rajonet unike të thata janë gjithashtu në rrezik. Emma Archer, profesoreshë e gjeografisë dhe shkencës mjedisore në Universitetin Pretoria, thotë se “peizazhi Karoo në Afrikën e Jugut po ndryshon, i formësuar nga ndryshimi i sistemeve bujqësore, rritja e investimeve në miniera dhe energjia e rinovueshme dhe ndryshimet klimatike”.
“Nëse nuk e kuptojmë më mirë dhe nuk merremi me mënyrën se si këta faktorë të ndryshëm ndërveprojnë me njëri-tjetrin në këtë peizazh të çmuar të biodiversitetit – duke përfshirë një nga ekosistemet më të larmishme të shkretëtirës në botë – rezultatet do të jenë serioze”, tha Archer.
Pasojat e ndryshimit të përdorimit të tokës shpesh ndërlidhen me nxitësit e tjerë të humbjes së biodiversitetit, paralajmëron Cristian Juliao nga popullsia indigjene e Amazonës braziliane Pankararu.
“Nëse nuk ndërmarrim veprimet e nevojshme për të ruajtur biodiversitetin, e ardhmja e botës dhe e njerëzve tanë mund të përshkruhet me një fjalë – shkretëtirë”, tha Juliao.
Amazona mund të bëhet shkretëtirë
“Amazona braziliane, ku jetojnë njerëzit e mi, do të bëhet një shkretëtirë nëse sistemi ekonomik global vazhdon t’i japë përparësi shfrytëzimit dhe përfitimit mbi shëndetin e planetit dhe njerëzve tanë. Nëse nuk e ndryshojmë menjëherë zhvillimin aktual, do të jetë fundi i njohurive, praktikave dhe traditave tona nga të cilat varen kafshët, bimët dhe klima”, tha ai për Guardian.
Në tetor, një vlerësim profesional i OKB-së paralajmëroi se speciet pushtuese janë bërë një problem shumë miliardë dollarësh, i cili pritet të përkeqësohet nëse nuk ndërmerren veprimet e duhura. Të paktën 3,500 lloje të dëmshme pushtuese janë regjistruar në nivel global, të përhapura përmes udhëtimeve dhe tregtisë njerëzore dhe luajnë një rol në rritje në fatkeqësitë natyrore, si zjarret vdekjeprurëse në Havai në gusht.
Anibal Poshar, profesor pylltarie në Universitetin Concepcion, i cili ndihmoi në kryerjen e vlerësimit të ekspertëve të OKB-së, tha se deri në vitin 2050, Kili “do të humbë veçantinë e tij ekologjike dhe do të jetë më pak i përshtatshëm për natyrën dhe njerëzit” nëse nuk bëhet asgjë. Rreth një e katërta e biodiversitetit të Kilit nuk mund të gjendet askund tjetër në Tokë falë barrierave natyrore si shkretëtira Atacama, Andet dhe Oqeani Paqësor.
Numri i specieve pushtuese mund të dyfishohet
Speciet pushtuese janë bërë një kërcënim për këtë, Pošar tha:
“Speciet e huaja invazive të tepërta do të zëvendësojnë ekosistemet unike lokale, duke shkaktuar zhdukjen e disa specieve autoktone, veçanërisht ato endemike të Kilit, ndërsa numri i të tjerëve do të ulet ndjeshëm”, shtoi ai.
Hanno Zebens i Qendrës Zenkenberg për Biodiversitetin dhe Kërkimin e Klimës në Frankfurt, tha se për shkak të ngrohjes së klimës dhe përhapjes së specieve pushtuese, kafshët që mbartin sëmundje mund të arrijnë në ekosisteme të reja në Evropë.
“Vazhdimi i ngrohjes për shkak të ndryshimeve klimatike do të lejojë që speciet që mbartin sëmundje, siç është mushkonja tigër, të përhapen në të gjithë Evropën”, tha ai.
Nëse asgjë nuk ndryshon, vlerësoi Zebens, numri i specieve pushtuese në Evropë pritet të dyfishohet deri në vitin 2050.
Në Amerikën e Veriut, pa masa të zgjeruara të biosigurisë, speciet pushtuese do të kërcënojnë shëndetin e njeriut, biodiversitetin vendas dhe ekonominë, paralajmëroi profesori Peter Stet, i cili bashkëkryesoi vlerësimin e specieve invazive të OKB-së për më shumë se katër vjet.
“Barërat invazive do të vazhdojnë të kontribuojnë në djegiet dhe zjarret në pyje; pushtimet bregdetare do të kërcënojnë më tej peshkimin; ndryshimi i klimës ka të ngjarë të zgjerojë gamën e midhjeve zebra dhe pushtuesve të tjerë në liqenet e mëdha drejt veriut, dhe ka një shqetësim të veçantë për cenueshmërinë e Arktikut në përgjithësi. I gjithë ky ekosistem do të ndryshojë pa intensifikuar përpjekjet e kontrollit”, shpjegoi Stet.
“Një përqindje në rritje e popullsisë do të ndahet nga natyra, fizikisht dhe mendërisht”, shtoi ai.
Studiuesit vlerësojnë se njerëzit do të kishin nevojë për 1.7, për qind të planetit Tokë për të ruajtur normën aktuale të konsumit. Me më shumë burime të nevojshme për kalimin në energjinë e gjelbër, ekspertët thonë se kompanitë minerare duhet të gjejnë metoda të reja shfrytëzimi që minimizojnë dëmtimin e natyrës.
Dr. Charles Barber, këshilltar i lartë i biodiversitetit në Institutin e Burimeve Botërore (WRI), i tha Guardian se “kalimi në energjinë e gjelbër do t’i shtyjë minatorët në strehët e fundit të biodiversitetit gjatë 25 viteve të ardhshme.
“Ato minerale do të minohen, ne kemi nevojë për to. Për të shmangur një katastrofë të biodiversitetit, ne duhet të zhvillojmë mënyra të minierave që janë shumë të ndryshme nga metodat e sotme shkatërruese ekologjike dhe shoqërore”, tha Barber. /Telegrafi/
