Disa nga momentet më përcaktuese në historinë botërore janë regjistruar në raporte, akte dhe manifeste, dokumente që shërbejnë si provë me shkrim të ndryshimeve ose veprimeve që kanë ndikuar në shoqëri dhe në mënyrën se si jetojmë. Kjo dëshmi varion nga boja e lashtë në papirus deri tek transkriptet dixhitale të publikuara në internet, me shumë prej tyre të nënshkruara nga individë me fuqi dhe ndikim të madh.
Poezitë e Safos, shekulli i 6-të para Krishtit – Sappho (rreth 630–c. 570 p.e.s) dihet se ka kompozuar rreth 10,000 vargje me poezi lirike. Megjithatë, ekzistojnë më pak se 70 rreshta të plotë. Një fragment i “Poemës së vëllezërve”, i shkruar në papirus dhe që i atribuohet poetit grek, është një nga dokumentet më të rëndësishme antike që ekzistojnë.
Cilindri i Kirit, 539–538 p.e.s – Cilindri i Kirit është një cilindër balte 2600-vjeçar i mbishkruar me një tregim babilonas të pushtimit të Babilonisë nga Kiri në vitin 539 p.e.s. Është një nga ikonat më të famshme të mbijetuara nga bota e lashtë dhe tregon vendosjen e sundimit pers nga Kiri i Madh, me humbjen e Babilonisë, restaurimin e faltoreve dhe kthimin e popujve të dëbuar dhe perëndive të tyre.
Magna Carta, 1215 – Krijuar në Angli në 1215, kjo kartë mbretërore mesjetare ishte dokumenti i parë zyrtar që shtronte temën e të drejtave të njeriut. Liritë e dhëna nga Mbreti Gjon përfshinin një klauzolë të famshme që, për herë të parë, u jepte të gjithë “njerëzve të lirë” të drejtën për drejtësi dhe një gjykim të drejtë.
Deklarata e Pavarësisë, 1776 – Me nxjerrjen e Deklaratës së Pavarësisë, të miratuar nga Kongresi Kontinental më 4 korrik 1776, 13 kolonitë amerikane ndërprenë lidhjet e tyre politike me Britaninë e Madhe. Thomas Jefferson kompozoi draftin origjinal të dokumentit.
Deklarata e të drejtave të njeriut dhe qytetarit, 1789 – Më 26 gusht 1789, Asambleja Kushtetuese Kombëtare Franceze nxori “Déclaration des droits de l’homme et du citoyen” (Deklarata e të drejtave të njeriut dhe qytetarit), e cila përcaktoi të drejtat individuale dhe kolektive në kohën e Revolucionit Francez. Një dokument i hershëm për të drejtat civile të njeriut, ai pati një ndikim të madh në zhvillimin e koncepteve popullore për lirinë dhe demokracinë individuale në Evropë dhe në mbarë botën.
Akti për heqjen e skllavërisë, 1833 – Akti për heqjen e skllavërisë iu dha ngjitja mbretërore më 28 gusht 1833 dhe hyri në fuqi më 1 gusht 1834. Akti parashikonte heqjen e menjëhershme të skllavërisë në shumicën e pjesëve të Perandorisë Britanike. Në foto me dokumentin është Thomas Clarkson (1760–1846), një aktivist kryesor kundër tregtisë së skllevërve në Perandorinë Britanike.
Shënimet e Darvinit, 1837 – Shënimet natyralisti, gjeologu dhe biologu anglez Charles Darwin (1809–1882) që shkruhej në fletoren e tij në 1837 i dhanë atij material burimor jetik për librin e tij të vitit 1859 “Mbi origjinën e specieve”, i konsideruar si themeli i biologjisë evolucionare.
Plani i fluturimit Apollo 11, 1969 – Plani i fluturimit Apollo 11 drejtoi në thelb Neil Armstrong, Buzz Aldrin dhe Michael Collins në Hënë dhe uljen historike të 20 korrikut 1969 në Hënë. Dokumenti ruhet në Arkivin Kombëtar.
/rtsh.al/
