Shefi i Agjencisë Qendrore amerikane të Inteligjencës (CIA), William Burns e përmbylli me një vizitë dyditore në Kosovë një udhëtim të paparalajmëruar në rajon.
Pasi shkoi në Bosnjë e Hercegovinë e më pas në Serbi, Burns erdhi edhe në Kosovë, ku zhvilloi takime me krerët shtetërorë dhe udhëheqësin e inteligjencës kosovare.
Vizita u konsiderua historike, ndërsa institucionet e sigurisë, inteligjencës dhe Qeveria e Kosovës u tha se janë të përkushtuara që ta avancojnë bashkëpunimin me CIA-n.
“Brenda Programit të Shtëpisë së Bardhë për të ndarë sekretet e Amerikës”, ishte titulli i një artikull të Revistës “Time” në shkurt, kur ky medium përshkruhente ngjarjet e 27 shtatorit kur forcat serbe ishin grumbulluar afër kufirit me Kosovën.
Aso kohe Shtetet e Bashkuara të Amerikës kishin alarmuar, duke kërkuar nga Beogradi që t’i tërheq trupat dhe artilerinë e vendosur përreth kurfirit me Kosovën.
Lëvizja serbe kishte ardhur vetëm tri ditë pas sulmit terrorist në Banjskë të Zveçanit kur një grup serbësh të armatosur në krye me Milan Radojçiqin e kishin sulmuar Policinë e Kosovës duke e vrarë rreshterin Afrim Bubjaku.
Por para reagimit amerikan, institucionet ishin alarmuar nga CIA. Revista Time citonte një zyrtar të Këshillit të Sigurisë Kombëtare Amerikane (NSC).
“Pasditen e 27 shtatorit, një ekspert i Ballkanit në Shtëpinë e Bardhë mori një telefonatë shqetësuese nga një agjenci e inteligjencës amerikane. Forcat serbe po grumbulloheshin përgjatë kufirit të tyre me Kosovën, ku NATO ka mbajtur një paqe jo të lehtë që nga lufta e përgjakshme për shkëputje në vitin 1999. Tri ditë më parë, një grup serbësh të armatosur kishin vrarë një oficer policie kosovar në një sulm. Tani Serbia po vendoste armatim të rëndë dhe trupa. Ne ishim shumë të shqetësuar se Serbia mund të përgatitej për të nisur një pushtim ushtarak”.
Pyetja ishte çfarë të bëhej për këtë. Muaj të tensioneve në rritje në një cep të largët të Europës Juglindore nuk kishin marrë shumë vëmendje në media. Përpjekjet diplomatike të Mbretërisë së Bashkuar, Italisë dhe vendeve të tjera me trupa në terren në Kosovë nuk kishin arritur të qetësonin situatën. Në Washington, vëmendja u përqendrua te kaosi në Kongres; në pjesën më të madhe të Europës, prioriteti kryesor ishte ndarja e mbështetjes së vazhdueshme për Ukrainën. Kështu, si pjesë e një përpjekjeje për t’i bërë presion Serbisë që të tërhiqet, Këshilltari i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së, Jake Sullivan miratoi një kërkesë nga ekipi i tij në Europë për të deklasifikuar elementët e grumbullimit serb për publikim.
Drejtoria e Inteligjencës NSC redaktoi detajet sekrete të grumbullimit për të errësuar burimet dhe metodat pas inteligjencës. Më pas e dërgoi kërkesën në zyrën e Drejtorit të Inteligjencës Kombëtare (ODNI) në Virxhinia Veriore përmes emailit të klasifikuar. Më 29 shtator, pas një lëmshi dyditor për të pastruar deklasifikimin, zëdhënësi i NSC John Kirby bëri një Zoom të paplanifikuar të Zoom me anëtarët e trupit të shtypit të Shtëpisë së Bardhë. Kirby dha informacione të reja për sulmin e 24 shtatorit ndaj oficerit të policisë kosovare dhe dha lajmin për dislokimin e fundit serb, duke zbuluar se ai përfshinte artileri të avancuar, tanke dhe njësi të mekanizuara të këmbësorisë. Ndërsa mbulimi u rrit, vendet europiane iu bashkuan SHBA-së në ushtrimin e presionit të ri diplomatik ndaj serbëve dhe Mbretëria e Bashkuar njoftoi një dislokim shtesë të trupave në Kosovë. Brenda pak ditësh, trupat serbe po tërhiqeshin.
Deklasifikimi dhe lirimi i lëvizjeve të trupave serbe është një shembull i një qasjeje të re të Shtëpisë së Bardhë për përdorimin e inteligjencës që është rritur nga reagimi i SHBA-së ndaj luftës në Ukrainë. Duke filluar nga vjeshta e vitit 2021, ndërsa spiunët amerikanë u bindën se Rusia po përgatitej të pushtonte, Sullivan punoi me Drejtorin e Inteligjencës Kombëtare, Avril Haines dhe drejtorin e CIA-s, William Burns, për të ulur profilin e detajeve të klasifikuara të lëvizjeve të Moskës.
