Ishte një kohë kur vinçat gjigantë nuk ishin pjesë e horizontit të qytetit dhe kur buldozerët dhe ekskavatorët nuk ekzistonin ende. Por edhe para se të shpikeshin këto pjesë të teknologjisë në dukje të rëndësishme, ne kishim pallate, tempuj, kisha, piramida e të ngjashme, të cilat të gjitha ishin ndërtuar thjesht me gjenialitetin njerëzor.
Por si u ndërtuan këto megastruktura të vjetra? Le të hedhim një vështrim më të afërt.
1. Sfinksi i madh i Gizës
Sfinksi i madh i Gizës është një nga statujat më ikonike në botë. Ka të ngjarë të datojë që nga mbretërimi i Khafres midis viteve 2558 dhe 2532 p.e.s. dhe është ndërtuar nga një bllok i madh guri gëlqeror në vend, që do të thotë se nuk nevojiteshin pajisje për të hyrë nga diku tjetër.
Është një pjesë e dalë e shtratit gëlqeror që përdorte teknologjinë bazë të kohës, thotë Josef Wegner, një egjiptolog, arkeolog dhe profesor i Egjiptologjisë në Universitetin e Pensilvanisë.
“Egjiptianët ishin mjeshtra të muratorisë gëlqerore dhe skulptorët e tyre do të kenë qenë lehtësisht të aftë të skalisnin në këtë nivel,” thotë Wegner.
Ata ka të ngjarë të kenë skalitur menjëherë nga shkëmbi themelor që ekzistonte në vend, kështu që nuk do të ketë kërkuar ndonjë teknologji shtesë për të punuar shkëmbin në vend. Pas përfundimit të skulpturës, ajo do të kenë qenë pikturuar siç bëhej zakonisht me shumicën e statujave të kohës, me vija të verdha dhe blu të alternuara në kokë dhe një maskë të artë. Edhe pse boja, e ekspozuar me shekuj ndaj erës dhe shiut, është zbehur që atëherë.
2. Petra
E themeluar mbi 2000 vjet më parë përgjatë rrugëve të lashta tregtare arabe, Petra dikur ishte vendi me një komunitet prej mbi 10,000 nomadësh që arritën sukses të madh në ndërtimin e kësaj mrekullie inxhinierike.
Punëtorët e modeluan qytetin e gdhendur duke ndërtuar shkallë gjigante në gur ranor që shërbenin si për të siguruar që cilësia e shkëmbit të ishte mjaft e mirë për të qëndruar nën diellin e ashpër të shkretëtirës dhe në mënyrë që skulptorët dhe muratorët të mund të punonin pa litarë dhe rrezikun e rënies.
3. Piramida e Madhe e Gizës
Ka disa gjëra që nuk mund t’i dimë për ndërtimin e piramidës, sepse nuk kemi burime origjinale. Studiuesit duhet të shikojnë se çfarë ka atje dhe të nxjerrin përfundime rreth bëmave të tilla inxhinierike, thotë Aidan Dodson, një egjiptolog dhe historian në Universitetin e Bristolit.
“Përveç disa papiruseve që diskutojnë gjeometrinë e rampave, nuk ka mbetur asnjë manual se si të ndërtohet një piramidë,” thotë Dodson.
Ne dimë më shumë për logjistikën sesa për inxhinierinë. Për shembull, ne kemi një regjistër të varkave që përdoreshin për të transportuar gëlqerorët e cilësisë së mirë në kantier, thotë Dodson. Përsëri, si Sfinksi i Madh, shumica e gurit gëlqeror me cilësi më të ulët do të ketë qenë i disponueshëm në vend dhe nuk do të kishte nevojë të merrej nga askund tjetër.
Inxhinieria e piramidave është më shumë një mister, dhe studiuesit duhet të shikojnë piramidat e papërfunduara në mënyrë që të nxjerrin përfundimin se si u ndërtuan piramidat më të plota. Rampat e lëna pas në vendet e papërfunduara tregojnë se ato me gjasë janë përdorur për të vendosur një gur mbi tjetrin për të ndërtuar këto struktura masive që i kanë rezistuar provës së kohës.
4. Partenoni
Partenoni u ndërtua në Athinë, Greqi, midis viteve 447 dhe 438 p.e.s. për të nderuar perëndeshën Athina, dhe qëndron ende në gjithë lavdinë e saj sot. Projekti i madh u drejtua nga Perikliu, një burrë shteti athinas me arkitektët Ictinus dhe Callicrates që projektuan ndërtesën. Skulpturat janë projektuar dhe mbikëqyrur nga skulptori i madh Phidias.
Mermeri transportohej nga guroret e afërta nëpërmjet vagonëve dhe çdo bllok u skalit pikërisht në vendin e ndërtimit. Ndonëse nuk e dimë me siguri, sugjerohet se një sistem rrotullash, litarësh dhe vinçash prej druri është përdorur për të lëvizur blloqe të rënda mermeri në majën e kodrës ku ndodhet edhe sot Partenoni.
Sido që të jetë, ishte një vepër inxhinierike për të lëvizur gurë kaq të rëndë dhe ndryshe nga piramidat, materialet e ndërtimit duhej të transportoheshin në vendin e ndërtimit./Discovermagazine – Syri.net
