Burimi më i kudondodhur dhe i rinovueshëm i energjisë është, sigurisht, dielli. Njerëzit e kanë përdorur prej kohësh energjinë diellore, dhe jo vetëm për rritjen e të lashtave. Sipas Let It Shine: The 6,000-Year Story of Solar Energy nga John Perlin, gërmimet e fshatrave kinezë të neolitit tregojnë se fshatarët i ndërtuan shtëpitë e tyre me të vetmen hapje që shikon nga jugu për të lejuar diellin e ulët të dimrit, dhe me çati prej kashte për të mbajtur larg diellin e fortë të verës. Deri në vitin 4000 p.e.s., kinezët po studionin lëvizjen e diellit në lidhje me Tokën dhe po përmirësonin teknikat e tyre të ndërtimit diellor.
Grekët e lashtë përdorën mirë edhe dizajnin pasiv diellor. Sokrati ishte një promovues i hershëm i arkitekturës diellore, madje shkoi aq larg sa të mbante leksione, duke u mësuar studentëve të tij bazat e dizajnit pasiv diellor. Perlin shkruan se 2500 vjet më parë, shumica e shtëpive greke ngroheshin nga dielli. Romakët e lashtë i përdornin gjithashtu këto parime. Kur druri u rrallua nga shpyllëzimi, romakët botuan libra që udhëzonin njerëzit se si të përdornin energjinë diellore në mënyrë që të mund të kursenin ato pak dru që ishin në dispozicion.
Së bashku me drurin, kulturat e lashta përdorën diellin për të gatuar ushqimet e tyre. Në kohën e Konfucit, dhe ndoshta më herët, familjet kineze përdorën pasqyra konkave për të përqendruar rrezet e diellit në ndezjen e zjarrit të gatimit. Në shtëpitë më të pasura, shpjegon Perlin, ata kapnin nxehtësinë e mbeturinave nga këto zjarre gatimi dhe përdornin një kanal për ta kthyer atë në një kang, një platformë gjumi e bërë nga materiale me veti të shkëlqyera përthithëse të nxehtësisë, si tulla ose qerpiçi. Sapo të ngrohej, kang rrezatonte nxehtësi gjatë gjithë natës, duke e bërë gjumin komod.
Megjithatë, dielli nuk mund të bëjë gjithçka. Rozenn Bailleul-LeSuer, një egjiptologe në SUNY-Brockport, thekson se pavarësisht përdorimit të pasqyrave konkave në Kinë, druri ishte burimi më i zakonshëm i lëndëve djegëse në botën e lashtë. Por Egjipti, duke qenë një shkretëtirë, nuk ishte i pasur me drurë. Egjiptianët, duke shfrytëzuar burimet e kufizuara që kishin, bënin qymyr, thotë ajo, që është një mënyrë më efikase për të përdorur dru për ngrohje. Ata digjnin gjithashtu jashtëqitjet e kafshëve dhe lëndët bimore të thara, si kashta, si lëndë djegëse alternative kur nuk kishte dru.
Përdorimet e hershme të energjisë së erës
Edhe popujt e lashtë shfrytëzonin erën. Në Kinën e lashtë, mullinjtë e erës përdoreshin për të fuqizuar pompat e ujit. Në Persinë e lashtë, në atë që tani është Irani lindor, mullinjtë e erës, të quajtur asbad, kapnin erërat shamale, të forta nga veriu që fryjnë vazhdimisht gjatë disa pjesëve të vitit dhe i përdornin ato për të kthyer ingranazhet për të bluar drithërat.
Egjiptianët e kuptuan gjithashtu erën dhe e përdorën për të lundruar në lumin Nil. Nili, lumi më i gjatë në botë, rrjedh nga jugu në veri. Megjithatë, erërat mbizotëruese atje fryjnë nga veriu në jug. Duke lundruar në jug me erë, punëtorët egjiptianë mund të udhëtonin për të punuar në miniera dhe gurore në jug të vendit. Pastaj, burimet e rënda nga minierat dhe guroret, ari dhe graniti, për shembull, mund të çoheshin në veri përmes lumit. “Nuk është çudi,” thotë Suzanne Onstine, një egjiptologe në Universitetin e Memfisit në Tenesi, “që kryeqyteti është në veri sepse është pika përfundimtare për të gjitha ato produkte që vijnë nga jugu”.
Gjithashtu nuk është çudi që qytetërimet e lashta përdornin diellin dhe erën si lëndë djegëse, koncepte që ne priremi t’i konsiderojmë si moderne dhe novatore. “Ata ishin vëzhgues shumë të mprehtë të natyrës dhe shumë të zgjuar në shfrytëzimin e të gjitha burimeve në mjedisin e tyre,” thotë Onstine. “Nëse e vëzhgon natyrën në atë lloj niveli, mundësitë janë jashtëzakonisht të ndryshme për mënyrën se si mund t’i zgjidhësh problemet e jetës.” / Discover Magazine – Syri.net
