Në vitin 1781, astronomi britanik me origjinë gjermane William Herschel e bëri Uranin, planetin e parë të zbuluar me ndihmën e një teleskopi. Ky planet i ftohtë, i treti më i madh i sistemit tonë diellor, mbetet pak enigmë 243 vjet më vonë. Dhe disa nga ato që menduam se dinim për të, rezultojnë të jenë të paqarta.
Pjesa më e madhe e njohurive rreth Uranit u mblodhën kur anija kozmike robotike e NASA-s, Voyager 2, kreu një fluturim pesë-ditor në vitin 1986. Por shkencëtarët tani kanë zbuluar se sonda u vizitua në një kohë të kushteve të pazakonta – një ngjarje intensive e erës diellore- që çoi në vëzhgime mashtruese rreth Uranit, dhe veçanërisht fushës magnetike të tij.
Era diellore është një rrjedhë me shpejtësi të lartë e grimcave të ngarkuara, që burojnë nga dielli. Studiuesit hodhën një vështrim të ri në të dhënat, tetë muaj nga koha e vizitës së Voyager 2 dhe zbuluan se ai u ndesh me Uranin, vetëm disa ditë pasi era diellore kishte shtypur magnetosferën e tij – flluskën magnetike mbrojtëse të planetit – në rreth 20% të saj nga vëllimi i zakonshëm.
“Ne zbuluam se kushtet e erës diellore të pranishme gjatë fluturimit, ndodhin vetëm 4% të kohës. Fluturimi ndodhi gjatë intensitetit maksimal të erës diellore në të gjithë atë periudhë tetë mujore,” tha fizikani i plazmës hapësinore Jamie Jasinski nga Laboratori i Propulsionit Jet të NASA-s , autori kryesor i studimit.
“Ne do të kishim vëzhguar një magnetosferë shumë më të madhe, nëse Voyager 2 do të kishte mbërritur një javë më parë,” tha Jasinski.
Një vizitë e tillë ka të ngjarë të ketë treguar se magnetosfera e Uranit është e ngjashme me ato të Jupiterit, Saturnit dhe Neptunit, planetët e tjerë gjigantë të sistemit diellor, thanë studiuesit. Një magnetosferë është një rajon i hapësirës që rrethon një planet ku dominon fusha magnetike e planetit, duke krijuar një zonë mbrojtëse kundër rrezatimit diellor dhe grimcave kozmike.
Vëzhgimet e Voyager 2 lanë një përshtypje të gabuar, në lidhje me magnetosferën e Uranit, si mungesë e plazmës dhe posedim të brezave jashtëzakonisht intensivë të elektroneve shumë energjike.
Plazma – gjendja e katërt e materies pas lëndëve të ngurta, lëngjeve dhe gazeve – është një gaz, atomet e të cilit janë ndarë në grimca subatomike me energji të lartë. Plazma është një tipar i zakonshëm në magnetosferën e planetëve të tjerë, kështu që përqendrimi i saj i ulët i vërejtur rreth Uranit ishte i çuditshëm.
“Mjedisi plazmatik i çdo magnetosfere planetare zakonisht formohet nga plazma nga era diellore, plazma nga çdo hënë e pranishme brenda magnetosferës dhe plazma nga atmosfera e planetit,” tha Jasinski.
“Në Uran, ne nuk pamë plazmë nga era diellore apo nga hënat. Dhe plazma që u mat ishte shumë e dobët,” tha Jasinski.
Urani, me ngjyrë blu-jeshile për shkak të metanit të përmbajtur në një atmosferë të përbërë kryesisht nga hidrogjen dhe helium, ka një diametër prej rreth 31,500 milje (50,700 km). Është mjaft i madh për të futur 63 Toka brenda saj. Ndër tetë planetët e sistemit diellor, vetëm Jupiteri dhe Saturni janë më të mëdhenj.
Pjerrësia e tij e pazakontë e bën Uranin të duket se rrotullohet rreth diellit, si një top që rrotullohet. Urani, i cili rrotullohet pothuajse 20 herë më larg nga dielli se sa Toka, ka 28 hëna të njohura dhe dy grupe unazash.
Vëzhgimet e Voyager 2 kishin sugjeruar se dy hënat e saj më të mëdha – Titania dhe Oberon – shpesh orbitojnë jashtë magnetosferës. Studimi i ri tregon se ata priren të qëndrojnë brenda flluskës mbrojtëse, duke e bërë më të lehtë për shkencëtarët të zbulojnë në mënyrë magnetike oqeanet e mundshme nëntokësore.
“Të dy mendohet se janë kandidatët kryesorë për të pritur oqeanet me ujë të lëngshëm në sistemin Uranian për shkak të madhësisë së tyre të madhe, në krahasim me hënat e tjera të mëdha,” tha shkencëtari planetar i Jet Propulsion Laboratory dhe bashkëautori i studimit Corey Cochrane.
Shkencëtarët janë të etur për të mësuar nëse oqeanet nëntokësore në hëna në sistemin e jashtëm diellor, kanë kushte të përshtatshme për të mbështetur jetën. NASA më 14 tetor nisi një anije kozmike, në një mision në hënën e Jupiterit Europa për të adresuar pikërisht këtë pyetje.
“Një mision i ardhshëm në Uran është thelbësor për të kuptuar jo vetëm planetin dhe magnetosferën, por edhe atmosferën, unazat dhe hënat e tij,” tha Jasinski./ Reuters.
