44
A je i/e pasigurt nëse ankthi yt është normal apo nëse ka përshkallëzuar në nivele të dëmshme?
Dallimi mes ankthit të ‘shëndetshëm’ dhe një çrregullimi të ankthit mund të të ndihmojë të kuptosh cilat strategji përballimi mund të të sjellin lehtësim dhe nëse mund të kesh nevojë për ndihmën e një profesionisti.
Çfarë do të thotë të ndjesh ankth?
Megjithëse ankthi shpesh është një ndjenjë e pakëndshme, në të vërtetë ai është një përgjigje e shëndetshme ndaj disa nxitësve të caktuar.
“Ka shumë situata që ndodhin në jetën e përditshme kur është e përshtatshme dhe e arsyeshme të reagosh me ndjenjë ankthi,” thotë Edmund Bourne, autor i librit “The Anxiety & Phobia Workbook”.
Kjo është për shkak se ankthi, siç është shqetësimi i përditshëm për shembull, na ndihmon të mbetemi të sigurt. Është gjithashtu një përgjigje natyrale ndaj stresit. “Nëse nuk do të ndjeje ankth si përgjigje ndaj sfidave të përditshme që lidhen me humbjen personale ose dështimin, do të kishte diçka të gabuar,” thotë Dr. Bourne.
Ankthi “normal” është i lidhur proporcionalisht me një situatë ose problem të caktuar dhe zgjat vetëm sa zgjat ajo situatë ose problem, thotë Sarah Gundle, psikologe klinike në praktikë private në Nju Jork. Për shembull, është krejtësisht normale të ndihesh në ankth përpara se të flasësh para një grupi të madh njerëzish ose për të përmbushur një afat të rëndësishëm në punë.
Si ndihet ankthi?
Ndërkohë që njerëzit mund ta përjetojnë ankthin në mënyra të ndryshme, në shumë raste ai prek të gjithë qenien e një personi, psikologjikisht, fizikisht dhe në nivelin e sjelljes dhe shndërrohet në diçka vërtet shqetësuese, thotë Bourne.
Psikologjikisht, ankthi përfshin ndjenja subjektive të shqetësimit ose frikës, thotë ai. Fizikisht, ankthi mund të përfshijë ndjesi si rrahje të shpejta të zemrës, tension muskujsh, gojë të thatë, ose djersitje. Dhe në nivelin e sjelljes, mund të çojë një person të shmangë situata të zakonshme, të ndalojë komunikimin për ndjenjat e tij, ose të dështojë të marrë vendime.
Në format e tij më ekstreme, ankthi mund të shkaktojë ndjesinë e shkëputjes nga vetvetja (e njohur si depersonalizim), ndjesinë e shkëputjes nga mjedisi përreth (derealizim), ndjesinë se mund të vdesësh, ose ndjesinë se po mendon në mënyrë iracionale, shton Bourne.
Çfarë do të thotë të kesh një çrregullim ankthi?
Çrregullimet e ankthit diagnostikohen nga një profesionist i shëndetit mendor në bazë të kritereve të caktuara. “Dallimi tjetër kryesor është se ankthi zgjat për një periudhë të gjatë, madje edhe kur situata ose problemi është zgjidhur,” shpjegon Dr. Gundle.
Për një person me çrregullim ankthi, shqetësimi mund të ndjehet i pamundur për t’u kontrolluar ose menaxhuar dhe mund të çojë personin të shmangë njerëz, situata, ose gjëra që ata mendojnë se do të shkaktonin simptoma ankthi, thotë Gundle.
Ankthi tek njerëzit me një çrregullim prej tij, mund të shfaqet papritur dhe duket pa arsye. “Njerëzit me një çrregullim ankthi ndiejnë shqetësim dhe frikë vazhdimisht. Ndjenjat e shqetësimit mund të jenë paralizuese,” thotë Gundle.
Lloje të caktuara të çrregullimeve të ankthit përfshijnë:
1. Agorafobia, ose frika nga situatat që do të ishin të vështira ose të turpshme për t’u larguar nëse një person do të përjetonte një sulm paniku.
2. Çrregullimi i përgjithshëm i ankthit, shqetësim i vazhdueshëm dhe i tepruar për shumë gjëra që ndërhyn në jetën e përditshme.
3. Çrregullimi i panikut, një gjendje që përfshin sulme të përsëritura paniku që çojnë në frikë të tepruar ose shmangie.
4. Çrregullimi i ankthit nga ndarja, një gjendje ku dikush ka një frikë të tepruar nga ndarja nga një person tjetër me të cilin ndihen të lidhur.
5. Fobitë specifike, frika të tepruara nga objekte, aktivitete ose situata që zakonisht nuk janë të dëmshme.
6. Çrregullimi i ankthit social, një gjendje në të cilën dikush ka frikë të tepruar nga turpërimi, poshtërimi ose refuzimi në situata sociale.
Si të dallosh një ndjenjë ankthi nga një çrregullim ankthi?
Si mund ta kuptoni nëse ankthi juaj ka kaluar nivelet tipike dhe ka kaluar në territorin e çrregullimit të ankthit? Mund të keni një çrregullim nëse ankthi juaj është intensiv, zgjat për një periudhë të gjatë dhe çon në fobi ose frikë të rëndë që shqetëson jetën tuaj, thotë Bourne.
Përveç një ndjenje shqetësimi, simptomat e çrregullimit më të zakonshëm të ankthit, çrregullimi i ankthit të përgjithshëm, mund të përfshijnë:
▪ Ndjesi të shqetësimit, në buzë të nervozizmit, ose tensionimi;
▪ Dhembje dhe lodhje shumë të lehta;
▪ Vështirësi për të përqendruar mendjen;
▪ Irritim;
▪ Vështirësi për të menaxhuar ndjenjat e shqetësimit;
▪ Tension muskulor;
▪ Dhimbje koke, dhimbje stomaku, ose dhimbje të tjera që ndodhin pa një shpjegim tjetër;
▪ Probleme me gjumin, si vështirësi për të fjetur ose për të mbajtur gjumin.
Strategji përballimi që mund t’ju ndihmojnë të menaxhoni ankthin ‘normal’ ose një çrregullim të tij
Kërkoni ndihmën e një profesionisti nëse ndiheni se ankthi juaj po ndërhyn në marrëdhëniet, punën ose jetën tuaj shkollore, ose nëse po shkakton shqetësim të madh, thotë Bourne.
Megjithatë, nuk është e nevojshme të keni një çrregullim për të kërkuar ndihmë profesionale për ankthin. Nëse dëshironi të mund të menaxhoni më mirë ankthet e përditshme, një profesionist i shëndetit mendor mund të jetë shumë i dobishëm.
Gjithashtu, mendoni të flisni me mjekun tuaj të përgjithshëm për të përjashtuar kushte të tjera që mund të kontribuojnë ose të shkaktojnë simptomat e ankthit. Probleme mjekësore që mund të lidhen me ankthin përfshijnë:
▪ Dhimbje kronike;
▪ Sindromën e zorrëve të irrituara;
▪ Diabetin;
▪ Përdorimin e tepërt të drogës ose alkoolit, ose tërheqja prej tyre;
▪ Sëmundjet e zemrës;
▪ Çrregullime të frymëmarrjes, si astma;
▪ Problemet me tiroiden.
Pavarësisht nëse ankthi juaj është pasojë e situatës së momentit apo rrjedh nga një çrregullim, disa strategji të shëndetshme për përballim mund t’ju ndihmojnë të riktheni ndjenjën tuaj të qetësisë, thotë Bourne, citon Anabel.
Një teknikë e rekomanduar shpesh është frymëmarrja e thellë, në të cilën merrni frymë ngadalë përmes hundës derisa stomaku dhe gjoksi të zgjaten dhe pastaj nxirrni ngadalë ajrin përmes gojës. Një tjetër teknikë e zakonshme për uljen e ankthit është identifikimi dhe zëvendësimi i mendimeve të frikshme, thotë Bourne.
Mënyra të tjera për të menaxhuar ankthin janë:
▪ Kufizoni ose shmangni stimulues si kafeina që dihet se përkeqësojnë ankthin;
▪ Hani një dietë të shëndetshme;
▪ Ushtrohuni rregullisht;
▪ Merrni mjaftueshëm gjumë;
▪ Gjeni mënyra për t’u shpërqendruar nga shqetësimet, si dëgjimi i muzikës, podkasteve ose audiobooks;
▪ Kufizoni konsumimin e alkoolit, i cili mund të shkaktojë ankth ose sulme paniku.
ks
