Si lind, me cilat gjendje ngatërrohet dhe pse mund të dëmtojë marrëdhëniet dhe jetën emocionale
Egomania paraqet një përqendrim ekstrem te vetja, nevojat personale, mendimet dhe ndjenja e rëndësisë së vetvetes. Ky model përfshin theksim të tepruar të vetes, ndjesi superioriteti, idealizim të arritjeve personale dhe pritje për trajtim të veçantë.
Edhe pse termi shpesh përdoret në të folurën e përditshme, në psikologji ai i referohet një grupi tiparesh të përsëritura dhe rigide që mund të jenë pjesë e një çrregullimi më të gjerë mendor.
Teoritë psikologjike të zhvillimit theksojnë se njerëzit lindin në një gjendje të egocentrizmit natyror:
• foshnjat dhe fëmijët e vegjël janë të përqendruar kryesisht në plotësimin e nevojave të tyre
• në moshën shumë të hershme nuk ka dallim të qartë midis ndjenjave personale dhe atyre të të tjerëve
• empatia dhe aftësia për të parë perspektivën e tjetrit zhvillohen gradualisht
Për këtë arsye, te fëmijët një nivel i lartë i fokusit te vetja është një fazë normale zhvillimore dhe jo shenjë patologjie. Egomania, si model i çrregulluar, merret në konsideratë vetëm kur sjellja bëhet rigide, e papërshtatshme për moshën dhe shkakton dëmtim të marrëdhënieve ndërpersonale.
Egomania dhe çrregullimet e personalitetit
Lidhja më e ngushtë ekziston midis egomanisë dhe çrregullimit narcistik të personalitetit (NPD). Te NPD vërehen ndjenja grandioze të rëndësisë së vetvetes, nevojë e vazhdueshme për admirimin e të tjerëve, mungesë empatie ose vështirësi në njohjen e ndjenjave të të tjerëve, si dhe besimi se personi është unik ose superior.
Karakteristike janë gjithashtu teprimi i arritjeve dhe talenteve, prirja për të manipuluar dhe shfrytëzuar të tjerët, ndjeshmëria e lartë ndaj kritikës dhe shpesh shpërthimet e zemërimit.
Egomania mund të shfaqet edhe në çrregullimin kufitar të personalitetit (Borderline), ku personi lëkundet midis ndjenjave të grandiozitetit dhe përbuzjes së thellë ndaj vetes. Në këto raste, egomania nuk është tipar i qëndrueshëm, por një pjesë e luhatjeve të theksuara emocionale.
Varësitë dhe egomania
Fokusimi i tepruar tek vetja mund të jetë i pranishëm edhe në çrregullimet e përdorimit të substancave dhe varësitë e tjera. Te varësitë, vëmendja ngushtohet në mënyrë të theksuar drejt substancës, duke çuar në shpërfillje të njerëzve të tjerë dhe nevojave të tyre, si dhe në ndërtimin e bindjeve mbrojtëse që arsyetojnë sjelljet destruktive.
Në këto situata, egomania është një pasojë funksionale e varësisë, dhe jo një çrregullim primar i personalitetit, transmeton Telegrafi.
Gjendje që mund të duken si egomania
Disa gjendje mendore mund të krijojnë përkohësisht përshtypjen e egomanisë, por kanë natyrë krejt tjetër klinike.
1. Depresioni i rëndë
Personi mund të duket i përqendruar vetëm te mendimet dhe vuajtja e vet, por në thelb kemi të bëjmë me vetëvlerësim të ulët, ndjesi pavlefshmërie dhe jo me grandiozitet.
2. Skizofrenia
Në rastet ku shfaqen deluzione të madhështisë, personi mund të besojë se ka rëndësi ose aftësi të jashtëzakonshme, gjë që sipërfaqësisht ngjan me egomaninë. Në këtë rast, kemi të bëjmë me simptomë psikotike, jo me tipar të qëndrueshëm të personalitetit.
Trajtimi dhe qasja terapeutike
Egomania, në vetvete, nuk paraqet diagnozë të veçantë. Megjithatë, kur shfaqet si pjesë e NPD-së ose e çrregullimeve të tjera, trajtimi mund të përfshijë:
psikoterapi (psikodinamikë, kognitiv-bihejviorale, terapi të orientuar drejt mentalizimit)
farmakoterapi në rastet me gjendje të bashkëshoqëruara, si depresioni, ankthi apo impulsiviteti
Puna terapeutike fokuson zhvillimin e empatisë, ndërtimin e një vetë-imazhi më realist dhe krijimin e marrëdhënieve më të qëndrueshme dhe funksionale.
Përparimi zakonisht është i ngadalshëm, por i mundur me mbështetjen e duhur psikologjike.
