Historia e shkrimit njerëzor po rishkruhet pasi arkeologët gjetën origjinën e fjalëve të gdhendura në cilindra 6000-vjeçarë të përdorur nga kontabilistët.
Sistemi më i hershëm i njohur i shkrimit mendohet të jetë gjuha Shumeriane , e cila është gjuha e parë e shkruar në botë, fillimisht, rreth viteve 3500 BC (para erës sonë), me logograme piktografike e me pas gradualisht me kuneiformin abstrakt. (kuneiformi sumerian), i cili u rrit rreth rajonit të Irakut të sotëm, që daton rreth viteve 3350-3000 para Krishtit.
Ekspertët kanë lidhur simbolet e hershme kuneiforme me dizenjot që shfaqen në vulat e cilindrave midis 4400-3400 pes, një mijëvjeçar më parë.
“Shpikja e shkrimit shënon kalimin midis parahistorisë dhe historisë, dhe gjetjet e këtij studimi e mbyllin këtë ndarje duke ilustruar se si disa imazhe parahistorike të vonshme u përfshinë në një nga sistemet më të hershme të shkrimit të shpikura.”
Imazhe të ngjashme që përfaqësojnë fjalë të tilla si enë vere, ndërtesa, rrjeta dhe kallamishte u gjetën në cilindra dhe në kuneiformën e hershme.
Vulat e gjeura në një regjistër mallrash
Vulat e cilindrave u përdorën si pjesë e një sistemi kontabiliteti të parashkollor për gjurmimin e prodhimit, magazinimit dhe lëvizjes së mallrave bujqësore dhe tekstileve.
Tubat u gdhendën me dizajne, më pas u rrotulluan nëpër pllaka balte për të shtypur motivet e tyre mbi to dhe për të regjistruar sasinë e mallrave të eksportuara dhe importuara.
“Marrëdhënia e ngushtë midis vulosjes së lashtë dhe shpikjes së shkrimit në Azinë jugperëndimore është njohur prej kohësh, por marrëdhënia midis imazheve specifike të vulave dhe formave të shenjave nuk është eksploruar vështirë,” tha Prof. Silvia Ferrara, bashkautorë nga Universiteti i Bolonjës.
Për të zbuluar, ekspertët studiuan vulat nga Uruku, një nga qytetet më të hershme në Mesopotami, i cili ishte një qendër me rëndësi të jashtëzakonshme gjatë mijëvjeçarit të katërt para Krishtit.
Besohet se rreth 40,000 njerëz jetuan në Uruk në fazën e tij përfundimtare në 3100 pes, me 80,000 të tjerë në rrethinat e tij përreth, duke e bërë atë vendbanimin më të madh urban në botë në atë kohë.
Ishte qyteti i Gilgameshit, heroi nga Eposi i Gilgameshit , i përmendur shpesh si kompozimi i parë i madh.
Mendohet se është qyteti i Erekut i përmendur në Zanafilla dhe i themeluar nga Nimrodi, stërnipi i Noeut .
Ekipi krahasoi motivet e vulave të cilindrave me shenjat proto-kuneiforme, duke synuar të gjejë korrelacione që mund të tregohen bindshëm se lidhen jo vetëm me formën, por edhe me kuptimin.
Ata identifikuan motive vulash, të lidhura me transportin e kavanozëve dhe pëlhurave, të cilat u shndërruan në shenja protokuneiforme, duke treguar për herë të parë se ka një vazhdimësi të drejtpërdrejtë midis vulave parashkolluese dhe shpikjes së shkrimit.
“Zhvillim i rëndësishëm njohës”
Studiuesit zbuluan gjithashtu se shkëmbime të ngjashme tekstilesh dhe anijesh u zhvilluan në qytete të ndryshme, ndoshta duke përfshirë institucionet e tempullit, dhe se si vulat ashtu edhe pllakat u përdorën për të dokumentuar këto shkëmbime.
Ekspertët thanë se gjetjet vërtetojnë se motivet e njohura nga vulat e cilindrave lidhen drejtpërdrejt me zhvillimin e shkrimit në Irakun jugor dhe japin njohuri të reja të rëndësishme në evolucionin e sistemeve të simboleve dhe shkrimit.
Arkeologët shpresojnë se zbulimi do t’i ndihmojë studiuesit të deshifrojnë më shumë proto-kuneiformë në të ardhmen, dhe anasjelltas t’i lejojë ata të mësojnë më shumë rreth kuptimit të motiveve të vulave.
/rtsh.al/
