Hulumtimet e reja sugjerojnë se lava nga pikat e nxehta në mbarë botën mund të vijë nga një “paraardhës i përbashkët i magmës” thellë në mantelin e Tokës. Ky studim sfidon teoritë e mëparshme se manteli përbëhet nga një kompleks llojesh të ndryshme shkëmbinjsh. Kjo sugjeron që manteli është më uniform, si një “smoothie” i përzier mirë.
“Manteli është ndoshta shumë më i thjeshtë nga sa mendonim,” shpjegoi Matthijs Smit, një shkencëtar i Tokës nga Universiteti i Kolumbisë Britanike. Ato që shiheshin më parë si struktura të dallueshme në mantelin e thellë mund të pasqyronin vetëm ndryshimet e temperaturës, jo ndryshimet në përbërjen e shkëmbinjve.
Lava dhe shtëllungat e mantelit
Lavat e pikave të nxehta, të cilat ngrihen nga shtëllungat thellë brenda mantelit dhe shpërthejnë në vende si Hawaii, Islanda dhe Samoa, kanë habitur shkencëtarët për vite me radhë. Ndryshimet në elementët gjurmë në këto lava dikur mendohej se tregonin praninë e rezervuarëve të izoluar të shkëmbinjve të veçantë në mantel. Megjithatë, modelet kompjuterike tani sugjerojnë që manteli përzihet në mënyrë efikase.
Smiti e krahasoi me gatimin: “A bëjmë 100 supa nga 100 kube të ndryshme supe, apo vetëm një kub supe që ndryshon ndërsa shtojmë përbërës të ndryshëm?”
Të dhëna elementare nga lava
Meqenëse shkencëtarët nuk mund të vëzhgojnë drejtpërdrejt mantelin e poshtëm, ata mbështeten në të dhëna kimike në lavat e pikave të nxehta. Ekipi i Smitit analizoi përqendrimet e nikelit, kromit dhe niobiumit në lava, pasi këta elementë sillen ndryshe ndërsa magma ngrihet. Nikeli dhe kromi përfshihen në kristale, duke lënë përqendrime më të ulëta në lëng ndërsa magma evoluon. Niobiumi, megjithatë, mbetet në lëng.
Studiuesit gjetën modele të qëndrueshme në përbërjen e lavave të pikave të nxehta në mbarë botën. Këto ngjashmëri sugjerojnë që të gjitha lavat e kanë origjinën nga i njëjti burim në mantelin e poshtëm dhe ndryshojnë vetëm kur ndërveprojnë me shkëmbinjtë në mantelin e sipërm dhe koren.
“Të gjitha lavat e pikave të nxehta tregojnë të njëjtën përbërje fillestare,” tha Smit.
Rimendimi i strukturave të mantelit
Një debat i madh në shkencën e Tokës përfshin rajonet misterioze pranë kufirit bërthamë-manteli, të njohura si krahina të mëdha me shpejtësi të ulët prerjeje (LLVP). Këto zona ngadalësojnë valët sizmike dhe dikur mendohej se përmbanin materiale të lashta – ndoshta mbetje të shkëmbinjve të hershëm hapësinorë ose kore të zhytur. Megjithatë, gjetjet e Smitit sugjerojnë se këto struktura mund të mos kenë nevojë për shpjegime të tilla ekzotike. Në vend të kësaj, dallimet e tyre nga manteli përreth mund të jenë për shkak të temperaturës, jo përbërjes.
Kjo pikëpamje e re sfidon idenë se xhepat e izoluar dhe të papërzier të materialit të lashtë kanë ekzistuar në mantel për miliarda vjet. “Ne jemi më në fund të çliruar nga ideja se xhepat e papërzier kanë vazhduar që nga formimi i Tokës,” përfundoi Smit.
Studimi e zhvendos fokusin nga rezervuarët kompleksë dhe të pandryshueshëm të mantelit në proceset që ndodhin kur magma ngrihet nëpër shkëmbinj të ndryshëm, duke ofruar njohuri të reja se si ndërveprojnë korja e Tokës dhe manteli. / Live Science – Syri.net
