Ai vdiq 3000 vjet më parë, por bota ende e di emrin e tij: Ramsesi II. Shumë nga thesaret e tij dhe arkivoli i tij tani mund të admirohen në Këln. Ramsesi II supozohej se ishte shumë vanitoz. Por mund të jesh vanitoz kur je një faraon, sundimtar dhe mbrojtës i Egjiptit, ndërmjetës midis njeriut dhe perëndive.
Pasi vdiq, ai u balsamos dhe u ruajt për përjetësi, por kjo nuk është arsyeja e vetme që trashëgimia e tij u zhyt në kujtesën e brezave të ardhshëm.
“Ramsesi ishte një mbret i madh që ishte edhe luftëtar. Ai bëri shumë beteja dhe ishte i pari që pati një traktat paqeje,” shpjegon Zahi Hawass, një arkeolog i njohur dhe ish-ministër i antikiteteve i Egjiptit. “Dhe ai ishte ndërtues, kudo gjen gjurmë.”
Hawass është kuratori i ekspozitës së përkohshme “Ramsesi dhe ari i faraonëve”, e cila kohët e fundit mbërriti në qytetin perëndimor gjerman të Këlnit pas ndalesave në Sidnei dhe Paris. “Bota jonë moderne ndryshon shumë nga Egjipti i lashtë. Kjo ekspozitë i lejon vizitorët të zhyten në botën e Ramsesit dhe të zbulojnë një mënyrë krejtësisht të ndryshme jetese,” thotë ai.
Ramsesi komandanti i luftës
Për gati 67 vjet, Ramsesi II (1279-1213 pK) sundoi mbi perandorinë në Nil. Në fillim të mbretërimit të tij, si babai i tij Seti I para tij, atij iu desh të mbrohej kundër fiseve libiane në veriperëndim dhe kundër perandorisë së fuqishme Hitete, e cila sot mbulon afërsisht zonën e Turqisë, Sirisë dhe Libanit.
Ai filloi të mësojë artin e luftës që në fëmijëri dhe, së bashku me të atin, shkoi në betejë kundër popujve fqinjë si shigjetar mbi një koçi.
Ai ishte 25 vjeç kur u kurorëzua si faraon.
Një nga fushatat e tij më të famshme gjatë mbretërimit të tij ishte beteja për qytetin e rëndësishëm tregtar të Kadeshit. Nën komandën e tij, rreth 20,000 luftëtarë marshuan kundër armikut, të rrethuar nga 2000 koçi. Ishte ndoshta ushtria më e madhe që një faraon kishte mbledhur ndonjëherë, megjithatë ai pothuajse pësoi një disfatë shkatërruese. Ramsesi mendoi se ishte i sigurt për fitoren, por u mashtrua nga spiunët të cilët i thanë se hititët ishin ende shumë larg kampit të forcave të tij. Në të vërtetë, ata ishin në pritë. Vetëm në momentin e fundit kanë mbërritur përforcimet për egjiptianët dhe beteja ka përfunduar në barazim.
Strategjitë e marrëdhënieve me publikun të botës antike
Por ky rezultat ishte i padiskutueshëm për faraonin, kështu që ai i udhëzoi skulptorët e tij të gdhendnin mbishkrime tempujsh në të gjithë Egjiptin duke shpallur fitoren e tij. “I pushtova të gjithë të huajt, vetëm unë, kur më kishin braktisur trupat dhe luftëtarët e koçive të mia”, u diktoi ai qatipëve të tij. Sot, ndoshta do ta quanim “lajm të rremë”. E vërteta më vonë doli në dritë vetëm falë një mbishkrimi hitit.
Por Ramsesi nuk ishte vetëm një mjeshtër i vetëpromovimit; 16 vjet më vonë, ai gjithashtu arriti të negociojë traktatin e parë të paqes të regjistruar në historinë botërore me hititët. Kundërshtarët dikur armiqësorë premtuan se nuk do të sulmonin më njëri-tjetrin në të ardhmen dhe madje nënshkruan një pakt ndihme reciproke. Një kopje e traktatit është tani e ekspozuar në selinë e Kombeve të Bashkuara në Nju Jork.
Faraoni – një ndërtues ambicioz
Falë asaj aleance, Egjipti ishte në gjendje të përqendrohej në një ngritje kulturore dhe ekonomike, dhe Ramsesi II ishte në gjendje t’i përkushtohej tërësisht projekteve të tij ambicioze të ndërtimit. Ndoshta asnjë faraon tjetër nuk ishte përgjegjës për kaq shumë ndërtime të reja, duke përfshirë një kryeqytet të ri: Pi-Ramesses (Shtëpia e Ramses).
Pallati i tij gjigant i varrimit, Ramesseum në Tebën Perëndimore, pranë qytetit modern të Luksorit, kishte një bibliotekë me më shumë se 10,000 rrotulla papirusi. Ai gjithashtu e kishte përjetësuar veten atje si një statujë gjigante guri që peshonte 1000 tonë dhe qëndronte 17 metra e lartë.
Veprat më të famshme të Ramsesit përfshijnë tempujt e Karnakut, Luksorit dhe Abu Simbelit, i cili u pre në shkëmb.
Faraoni u lartësua nga njerëzit e tij për ndërtesat e tij monumentale dhe shpejt u bë i njohur si “Ramsesi i Madh”.
Ai u martua me tetë gra, me të cilat pati gjithsej 100 fëmijë. Mbretërimi i tij 66-vjeçar gjatë dinastisë së 19-të konsiderohet si kulmi i lavdisë dhe fuqisë së perandorisë. Faraoni ka thënë për veten e tij: “Ai ka tejkaluar çdo gjë”.
Mumia e Ramsesit ka qenë jashtë vendit vetëm një herë
Në vitin 1213 para Krishtit, Ramsesi II hyri në mbretërinë e të vdekurve, në moshën 90-vjeçare. Mumia e tij është ruajtur deri më sot.
Mumia u largua nga atdheu i saj vetëm një herë: Në vitin 1976, eshtrat e tij u dërguan në Paris për t’u ruajtur, sepse rrezikoheshin të përkeqësoheshin. Në atë kohë, Ramsesi II u prit si një mysafir i rangut të lartë shtetëror, me përshëndetje me armë që gjëmonin në qiell për ta përshëndetur.
Sot, mumia e tij prehet në Muzeun Kombëtar të Qytetërimit Egjiptian në Kajro.
Në ekspozitën turistike, mund të admirosh vetëm arkivolin e tij prej kedre, të zbukuruar me hieroglife që i bëjnë homazh faraonit. Arkivoli është zhvendosur disa herë gjatë mijëvjeçarëve për ta mbrojtur nga grabitësit e varreve, por me pak sukses.
“Një faraon si Ramsesi, a mund ta imagjinoni sa i pasur ishte dhe çfarë lloj objektesh mund të kishte brenda? Varri plot me ar dhe argjend,” tha Hawass për DW. Për më tepër, statujat që e përshkruajnë atë ose anëtarët e familjes së tij, bizhuteritë e pasura, mumiet e kafshëve dhe maskat e vdekjes dëshmojnë për një botë të vjetër.
A pati John Normani, drejtor menaxhues i Ekspozitave të Trashëgimisë Botërore, i cili organizon ekspozitën makthe me mendimin se diçka mund të ndodhte me artefaktet origjinale në udhëtimin e tyre në Këln? “Jo,” thotë ai për DW, “Kujdesi që u kushtojmë këtyre objekteve, mënyra e lëvizjes, transportit të tyre është si një operacion ushtarak praktikisht me siguri.”
Të ardhurat e ekspozitës mbështesin trashëgiminë arkeologjike
Ramsesi II me shumë gjasa nuk mund ta kishte imagjinuar kurrë që thesaret e tij do t’i tregoheshin njerëzve të thjeshtë 3000 vjet pas vdekjes së tij.
Objektet funerare kishin për qëllim ta shoqëronin në jetën e përtejme, ndërsa veprat me vlerë të artit u rezervuan për shtresat e larta. Madje thuhet se prishja e qetësisë së varrit mbartte një mallkim.
Pra, pse Egjipti po i dërgon këto thesare për t’u ekspozuar në mbarë botën? Arsyeja është e thjeshtë: “Na duhen para për konservimin”, thotë Zahi Hawass për DW. “Nuk ka qytetërim që ka atë që ka Egjipti, me monumentet faraonike. Jo greko-romake, hebreo-kristiane (sic), islamike. E gjithë kjo ka nevojë për miliona deri në miliarda për konservimin.”
Ekspozita, vazhdon ai, synon gjithashtu të inkurajojë vizitorët që një ditë të udhëtojnë vetë në Egjipt dhe të derdhin para në arkën e shtetit.
Egjiptologu gjithashtu shfrytëzoi rastin në Këln për të përsëritur një kërkesë të përzemërt: “Ne duam që Nefertiti të kthehet. Unë nuk po kërkoj objekte të tjera të Egjiptit; mund t’i mbani në Mynih ose Berlin. Por ne duam një që nuk është ligjërisht këtu: Nefertitin”.
Ekspozita “Ramsesi dhe ari i faraonëve” do të zgjasë deri më 6 janar 2025 në Odysseum në Këln. Është planifikuar të hapet në Tokio në pranverën e vitit 2025./ DW – Syri.net
