Shumë prindër refuzojnë t’u thonë fjalën “jo” fëmijëve të tyre, sepse besojnë se kjo krijon negativitet, pasiguri dhe fobi, pasi i vë frenë spontanitetit të tyre dhe imagjinatës. Por gjërat nuk janë ashtu. “Fjala në vetvete nuk është problem”, thotë Asimina Angelidou, psikologe e fëmijëve, psikologe shëndetësore dhe psikoterapiste, duke shpjeguar se si prindër të përgjegjshëm duhet të vendosim kufij, “sepse nëpërmjet tyre fëmija ndihet i sigurt, mësohet, mbrohet nga rreziqet dhe mëson se jo të gjitha nevojat e tij dhe dëshirat mund të plotësohen gjithmonë”.
Konsulentja pjellore e prindërve Sarah Ockwell-Smith demitifikon gjithashtu aforizmin e fjalës jo me “prindër të butë” duke theksuar nga njëra anë se një mjedis në të cilin dëgjohet vetëm po është i dëmshëm për fëmijën dhe nga ana tjetër se jo nuk është një fjala e keqe që duhet të jetë ajo mungon në fjalorin e prindërimit të butë, sepse thjesht ndonjëherë është e nevojshme.
Çështja është se cilat janë ato kohë, sa shpesh janë dhe si themi jo rast pas rasti.
Shumë nga jo-të që themi si prindër kanë të bëjnë me dëshirat konsumatore të fëmijëve tanë. Shembulli është marrë nga jeta: Shkojmë në supermarket dhe fëmija këmbëngul të marrë një gosti të vogël. Pavarësisht kundërshtimeve tona, ne jemi dakord. Në korridorin tjetër gjen lëngjet e paketuara. Ne shmangim jo duke thënë “do të pish në shtëpi ku tashmë kemi lëng”. Por kulmi fillon dhe pas pak arrin kulmin para lodrave, ku ai kërkon diçka të vogël, por të njëjtë me dhjetë të tjera që ka në dhomën e tij dhe me të cilat në fakt nuk luan. Aty, jo, e themi me zë të lartë dhe jemi të lumtur për këtë. “Por fëmija nuk mëson asgjë nga jo-ja jonë”, thotë Asimina, duke shtuar se e vetmja gjë që bëjmë është t’i mbajmë nervat. Ne as nuk e frenojmë, as nuk i themi se çfarë duhet dhe çfarë nuk duhet të bëjë.
Frazat e dobishme në këtë drejtim janë: Po, jo sot që kemi marrë p.sh. gostinë ose do ta mendojmë një herë tjetër ose do ta diskutojmë edhe me tezen/gjyshen që dëshiron t’ju marrë një dhuratë ose më lejoni ta mendoj pak dhe do të shohim. “Në këtë mënyrë ne në thelb po tregojmë se e respektojmë dëshirën e tij dhe thjesht e riplanifikojmë atë. Ne i mësojmë se vetëm se ai dëshiron diçka tani nuk do të thotë se dëshira e tij do të plotësohet tani”, përfundon ai.
Sigurisht që ka edhe shumë prindër që për të mos arritur deri këtu, i thonë jo të gjitha dëshirave të fëmijëve. Megjithatë, fëmija nuk e kupton se duhet të vendosë prioritete për atë që duhet dhe çfarë jo. “Kërkimet tregojnë se nëse kemi një prind abstenues që i thotë jo çdo gjëje, fëmija rritet duke dashur gjithçka. Ai nuk do të ketë mësuar asgjë, thjesht do të ketë jetuar në një mjedis të privuar që është vërtetuar se nuk është i mirë”, thekson Asimina.
Tani për sa i përket sjelljes së fëmijëve, nuk duhet të dëgjohet fort kur jeta ose shëndeti i tyre është në rrezik ose kur ata janë gati të dëmtojnë dikë tjetër (njerëz apo kafshë). Sarah Ockwell-Smith sugjeron fjalën “stop!” si alternativë.
“Të dyja fjalët duhen thënë me zë të lartë dhe seriozisht, por pa bërtitur (sepse fëmijët nuk na dëgjojnë kur bërtasim). Të dyja fjalët i tregojnë qartë fëmijës se ajo që do të bëjë është kategorikisht e papranueshme”, thotë ai.
Në çështjet e tjera të prindërimit, secili prind ka vijat e veta të kuqe. Për shembull, ai mund të thotë jo kur fëmija kërkon nga prindi të bëjë diçka, për shembull të veshë këpucët e tij, ndërkohë që është një aftësi që e ka përvetësuar vetë. Ose t’i thuash jo kur diçka shkon kundër vlerave të tij, p.sh. t’i blesh një lodër – një armë. Ose kur dikush tjetër ka më shumë nevojë se fëmija në këtë moment dhe duhet të kujdeset për të. Rastet janë të shumta dhe të ndryshme. Thjesht ia vlen të mendojmë nëse kjo përgjigje na vjen automatikisht pa e dashur gjithmonë, ndërkohë që ka edhe mënyra të tjera për të refuzuar diçka.
Sarah Ockwell-Smith mendon se këshilla më e mirë që mund t’ju japë është: “Pyesni veten pse po thoni jo. Nëse ka një përgjigje logjike dhe vërtet besoni se gjëja e duhur për të bërë është të thoni jo, thuajeni! Por mbështetni refuzimin tuaj, shpjegoni atë që dëshironi dhe sigurohuni që t’i tregoni fëmijës se çfarë është më e mira. Ky është sekreti. Përndryshe ai thjesht nuk do të dijë se çfarë të bëjë”, thotë ai.
